Open brief over onopgeefbare verbondenheid met Israël

‘Theologen willen af van speciale positie van Israël binnen PKN’, aldus het dagblad Trouw van 14 september. Een groep liberale theologen – met als woordvoerder ds. Jan Offringa – heeft een manifest geschreven waarin de kerkordelijke onopgeefbare verbondenheid van de Protestantse Kerk met Israël ter discussie wordt gesteld. In een interview noemt Offringa die verbondenheid ‘onnodig en dubieus’. Theologen die verbonden zijn met Kairos Sabeel Nederland zouden graag zien dat de Protestantse Kerk deze handschoen oppakt. Ze schreven daarom een oproep aan de scriba van de synode ds. Rene de Reuver: ‘Open de discussie!’

Update 19 oktober 2018: Het manifest van Offringa en onze open brief lijken effect te hebben. We ontvingen het volgende bericht vanuit de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk:

Over het kerkorde-artikel over de roeping tot onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël bestaat veel verwarring en onduidelijkheid. Recentelijk is in het dagblad Trouw daarover een hele discussie gevoerd. De suggestie lijkt te zijn dat de scriba de deur heeft dichtgegooid voor gesprek, maar dit is zeker niet het geval. In opdracht van het moderamen wordt vanuit de Dienstenorganisatie een gespreksroute ontwikkeld. Ook met Kairos Sabeel Nederland wordt het gesprek gevoerd. Een leidraad daarbij is de vraag hoe wij gezamenlijk aan de drie roepingen van de kerk (onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël, oecumenische roeping/verbondenheid Palestijnse christenen) en de diaconale roeping, gestalte kunnen geven.

Namens de Dienstenorganisatie (Kerk en Israël/joods-christelijk relaties), Eeuwout Klootwijk

Ds. De Reuver, open de discussie!

Dr. René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN)

Ds. Jan Offringa heeft zijn pleidooi om op te houden met Israëltheologie vergezeld doen gaan van een oproep aan de Protestantse Kerk om het kerkordeartikel te schrappen dat spreekt over een onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. Ook wil hij wel af van de jaarlijkse Israëlzondag. Ds. De Reuver, scriba van de Protestantse Kerk, vindt het pleidooi uit de bocht vliegen en verzet zich tegen deze discussie. Wij als theologen actief in Kairos-Sabeel Nederland roepen hem op om deze discussie in de kerk juist wel te openen.

Individueel zullen we op onderdelen van het betoog van collega Offringa misschien nuanceringen willen aanbrengen, maar over de hoofdlijn zijn we het van harte met hem eens. Een recente discussie op social media maakte duidelijk dat de moeite met de Israëlzondag breed gedeeld wordt vanwege de dubbelzinnigheid van de term ‘volk Israël’. Die laat namelijk de mogelijkheid open dat de kerk zich onopgeefbaar loyaal verklaart aan de staat Israël. Die loyaliteit kunnen veel christenen, voorgangers en kerkleden, moreel en spiritueel niet opbrengen.

Recent heeft ook paus Benedictus kritische kanttekeningen geplaatst bij de Israëltheologie in kringen van zijn eigen kerk. Collega Offringa verkeert in goed gezelschap. En ds. De Reuver interviewde Michael Curry en sprak met hem over ‘Reclaiming Christ’. Met deze verklaring willen Amerikaanse kerkleiders een tegenwicht bieden tegen het verloederen van fundamentele waarden in hun samenleving. Ze noemen onder andere eng nationalisme dat steeds ‘America first’ roept. Het is dan ook hoog tijd dat wij ons herbezinnen op de betekenis van het Evangelie voor onze houding ten opzichte van de staat Israël, het jodendom en de nu al zeventig jaar durende langzame maar zekere verdrijving en kneveling van het Palestijnse volk. Grote delen van de Westelijke Jordaanoever worden momenteel keihard etnisch gezuiverd door Israëls militaire autoriteiten! Onze christelijke broeders en zusters daar vertellen ons dat het ‘alleen maar steeds erger’ wordt. Onze kerkleiding brengt dit echter niet onder de aandacht van de kerkleden, gegijzeld door een uitleg van het kerkordeartikel waarin kritiek op de staat Israël al gauw antisemitisch heet. We willen ds. De Reuver vragen de genuanceerde brochure ‘De Muur is afgebroken’ goed te lezen. De onlangs overleden ds. Henri Veldhuis schreef die in 2012 voor onze organisaties. Daarin schijnt nog meer Bijbels licht over de vragen die hier aan de orde zijn.

Wat ons betreft mag er een jaarlijkse zondag blijven waarop de kerk stil staat bij haar bijzondere band met het jodendom. Daarnaast hebben we een historische band met het land waar nu niet één maar twee volken leven. De Protestantse Kerk sluit zich wat ons betreft daarom aan bij het initiatief van de Wereldraad van Kerken om jaarlijks een week van gebed te houden voor vrede in Israël en Palestina, gebaseerd op echte solidariteit met alle slachtoffers van onrecht; een gebedsweek die toevallig samenvalt met de jaarlijkse Vredesweek in ons eigen land, dicht in de buurt van de grote joodse feesten in het najaar.

ds. Harmen Jansen
ds. Johan van den Berg
ds. Hans Baart
ds. Bram Grandia
ds. Rien Wattel
ds. Jan den Hertog
ds. Willemien Keuning

Zie ook het persbericht.