‘Totdat er een eerlijke vrede is’

Interview met de Lutherse predikant Mitri Raheb

Mitri Raheb is Lutherse predikant, Arabische christen en oprichter van het International Center of Bethlehem. Martina Sabra sprak met hem over de invloed van Luther in het Midden-Oosten, de kans op een islamitische reformatie en beschuldigingen van antisemitisme.

In 2006, begon u een Arabischtalige website over Luther: lutherinarabic.org. Wat waren uw bedoelingen – wie wilde u ermee bereiken?

We wilden informatie over de lutherse kerk bieden aan een breder publiek in Palestina, met name aan de jongere generatie. Er zijn verschillende lutherse scholen op de Westelijke Jordaanoever en we vieren de protestantse feestdagen. Veel jonge mensen hebben een vrije dag op Hervormingsdag, maar ze weten niet waarom.

Hoe heeft de aanwezigheid van protestanten in het Midden-Oosten zich ontwikkeld?

De geschiedenis van de Evangelische Kerk hier in het Heilige Land begon in 1841. Pruisen en Engeland wilden oorspronkelijk een gezamenlijke Luthers-Anglicaanse Kerk in het Heilige Land. Dat werkte in eerste instantie, maar de politieke en theologische verschillen zorgden ervoor, dat ze in 1886 uit elkaar gingen. Vandaag de dag, zijn ongeveer 10% van de christenen in Palestina lutheranen, hoewel de christenen in totaal maar ongeveer twee procent van de Palestijnse bevolking uitmaken. Wij zijn een kleine minderheid van ongeveer 3000 gelovigen.

Ondanks het feit dat ze maar een klein deel van de bevolking vormen, hebben de lutheranen een relatief grote culturele invloed. Hoe beoordeelt u dat?

Op de Westelijke Jordaanoever, hebben we in totaal vijf scholen en een lutherse universiteit, de Dar Al Kalima in Bethlehem. We runnen ook het ad-Dar Cultural and Conference Center, dat deel uitmaakt van het Diyar Consortium. Onderwijs is altijd een heel belangrijke activiteit voor Lutheranen in het Heilige Land geweest. We stichtten de eerste scholen in dit land, een groot aantal vooraanstaande Palestijnse politici zijn oud-leerlingen.

‘Dit is nog steeds misschien wel het belangrijkste kenmerk van de Lutherse spiritualiteit in het Heilige Land, dit ‘denkend geloof’, ver weg van alles wat de rede in de weg staat.’

Hoe zijn de leerstellingen van het lutheranisme hier aangenomen? Welke verschillen zijn er in vergelijking met Duitsland en met Europa?

De Lutherse Kerk deed baanbrekend werk in Palestina: vanaf het allereerste begin werd de liturgie in het Arabisch gelezen. Alle christelijke denominaties deden hun gebeden in vreemde talen: de katholieken in het Latijn, de Orthodoxe Kerk in het Grieks, de Syriërs in het Aramees en de Armeniërs in het Armeens. Weliswaar spraken de Melkieten een mix van Arabisch en Grieks. De lutheranen waren ook de eersten die tijdens een christelijke eredienst een preek hielden. Toen kwam de vraag of de gemeente de preek zou moeten bespreken. De lutheranen vervingen ook een aantal rituelen, zoals wierook, de soms overdreven aanbidding van de Maagd Maria en het geloof in geesten, door wat we een ‘denkend geloof’ noemen. Dit is nog steeds misschien wel het belangrijkste kenmerk van de Lutherse spiritualiteit in het Heilige Land, dit ‘denkend geloof’, ver weg van alles wat de rede in de weg staat.

De islamitische wereld heeft behoefte aan iemand als Luther, die in Gods naam vragen stelt over God, in Gods naam. Luther werkte vanuit het principe, dat hem een origineel begrip van God was geopenbaard, onafhankelijk van externe factoren. Ik denk dat dit voor een deel precies datgene is waarmee de islamitische wereld kampt.  Het gaat over het creëren van een nieuw begrip van religie, een islam die niet wordt gereduceerd tot wetten en regels .

Hoe reageren de traditionele christelijke gemeenschappen in Palestina op de Lutheranen?

Om te beginnen, was het een gevecht: de protestanten legden veel nadruk op hun anti-katholieke en anti-orthodoxe gevoelens; de andere kant was zeer anti-Luthers. Toewijding aan de Bijbel is altijd heel belangrijk voor de protestanten geweest. Dat is waarom ze scholen oprichtten, zodat mensen kunnen leren de Bijbel te lezen. De Evangelische christenen waren erom beroemd, dat ze de Bijbel veel beter kenden dan de reeds lang gevestigde orthodoxe priesters, van wie sommigen de Bijbel in hun leven lang nog nooit hadden gelezen.

‘De islamitische wereld heeft behoefte aan iemand als Luther, die ‘vragen stelt over God in Gods naam’.’

Met betrekking tot de islam blijven mensen suggereren dat de islam een Verlichting en een soort Luther nodigt heeft. Sommige islamitische critici van de religie of religieuze reformisten zijn al beschreven als ‘de Luther van de islam’. U zelf, mijnheer Raheb, bent lid van een minderheid binnen een christelijke minderheid, in een samenleving gevormd door de islam. De meerderheid van de bevolking van Bethlehem is moslim. Wat vindt u van het idee van een ‘islamitische Luther’?

Ik volg deze debatten met gemengde gevoelens. Aan de ene kant, denk ik dat het riskant is om te zeggen dat de hele wereld de geschiedenis van het Europese model moet volgen. Dat is een van onze fundamentele problemen, weet u, dit westerse superioriteitscomplex. Maar aan de andere kant, denk ik dat de claim gerechtvaardigd is. De islamitische wereld heeft behoefte aan iemand als Luther, die ‘vragen stelt over God, in Gods naam’.

Is er een kans van een islamitische reformatie?

Absoluut, en ik denk aan een paar islamitische filosofen waarvan het denken in die kant uit neigt. Maar we moeten niet alleen kijken naar individuen; we moeten ook kijken naar de historische context. In zekere zin, kwam Luther op het juiste moment, het was een soort van Kairos moment. Duitsland en Europa waren in een staat van ‘flux’: humanisme, de wetenschappen, de politieke situatie, de drukpers – al deze dingen hebben bijgedragen aan het succes van zijn ideeën. Zonder die juiste politieke context, zou Luther een monnik met grote ideeën, maar zonder invloed gebleven zijn. Dit perfecte moment is nog niet aangebroken in de Arabische islamitische wereld. De tijd is nog niet helemaal rijp.

Martin Luther nam soms anti-joodse posities aan, waarvoor hij theologische rechtvaardigingen gaf. Wat betekent voor een Lutheraan in de Israëlisch-Palestijnse context, kritisch om te gaan met het anti-judaïsme in de teksten van Luther?

Het betekent, dat je niet je stempel drukt door als christen kwaad te spreken over anderen. We moeten anti-judaïsme, net als elke vorm van islamofobie en xenofobie, blootleggen. Ook erkennen dat er verdeeldheid is tussen de monotheïstische godsdiensten: tussen het christendom, het jodendom en de islam. Religieuze pluraliteit is essentieel vandaag en we moeten deze diversiteit omarmen. Anti-judaïsme is niet de enige vorm van religieus gemotiveerde haat. Er zijn ook Evangelicalen die de Heilige Schrift interpreteren als anti-Palestijns. Zij roepen God aan als ‘de God van Israël’, om het oorlog voeren tegen de Palestijnen te rechtvaardigen. Ze draaien het Goede Nieuws (Evangelium) om in slecht nieuws voor ons, de Palestijnen. Dat is evenmin aanvaardbaar en we moeten er tegen opstaan.

‘Deze dagen wordt antisemitisme gebruikt als een bom om de kritiek op Israël te stoppen.’

 U bent beschuldigd van antisemitisme vanwege uw theologie van de Palestijnse bevrijding. Hoe gaat u om met dit soort beschuldigingen?

Deze dagen wordt antisemitisme gebruikt als een bom om de kritiek op Israël te stoppen. Mensen die een debat over de Israëlische bezetting niet wensen, proberen met deze beschuldigingen critici het zwijgen op te leggen. Maar er is slechts één les die we uit Auschwitz kunnen trekken: we moeten de moed hebben om de onderdrukking van een volk bij de naam te noemen en niet onmiddellijk aan de kant gaan staan in een onrechtvaardige situatie. Dat is waarom ik zal blijven spreken, totdat we een eerlijke vrede hebben.

Interviewer: Martina Sabra.

Bron: http://en.qantara.de/content/interview-with-lutheran-pastor-mitri-raheb-till-we-have-a-fair-peace

Foto en tekst: (c) Qantara.de